خلاصه ی سفرنامه ی سانسون(تحقیق برای درس مردم شناسی)

موضوع: وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی 

  من تصمیم دارم به توصیف وضع فعلی کشور ایران نه در مورد حوادث تاریخی و انقلابهای متعددی که چهره ی این کشور را مکرر عوض کرده است چیزی بنویسم بلکه به توصیف شخص شاه و دربارش و جلال شکوه آن و دیگر شخصیتهای دولتی و توصیف پاره هایی از مر کز حکومت می پردازم. 

  

  شاه ایران بر متجاوز از دوازده مملکت یا قلمرو وسیع که همه ی آنها در قدیم بسیار مشهور بوده اند و هر یک برای خود سلطانی دارند حکومت می کند و بر تمام سلاطین جهان برتری دارد زیرا رعایایش او را عالیترین و مقتدرترین و مستبدترین شاه آسیا می دانند و او را ((عالم پناه)) یا ((مطمئن ترین پناهگاه تمام ملل عالم)) می دانند. 

  

  شاه سلیمان که خوش صورت و زیباست و قیافه ای مهربان و در عین حال با عظمت دارد اکنون چهل و هشت سال دارد و بیست و هفتمین سال سلطنت خود را می گذراند و به مکرر نشان داده است که نیروی جسمانی فوق العاده و در تیر اندازی و شمشیر زنی مهارتی بینظیر  دارد. در ایران شاهزادگان را برای اینکه قوی شوند به تمرین ورزش کشتی وا میدارند. شاه 

 رعایایش را دوست میدارد و برای آگاهی از اوضاع مملکتی تغییر لباس می دهد و داخل مردم می شود. 

  شاه به هیئت های مبلغ دین مسیح اجازه می دهد که در سراسر کشور وظایف خود را در کمال ازادی انجام دهند و اخرین هیئت مبلغین مسیحی از پرداخت مالبت معاف شدند. علمای دین

  در ایران بالاترین مقام ها را دارند و در دربار در صف اول می نشینند و در جلساتی که شاه نمایندگان وزرای سلاطین خارجی را به حضور می پذیرد بر صاحب منصبان دربار رجحان و برتری دارند. بزرگترین شخصیت روحانی که پیشوای مذهبی صدرخانه نام دارد به راهنمایی امور دینی شاه می پردازد و کارهای مذهبی دربار و شهر اصفهان را طبق دستورات و موازین قرآن اداره می کند. صدر خانه را نواب یعنی نائب شاه نائب محمد(ص) می نامند. 

  دومین شخصیت روحانی صدر الممالک می باشد که امور صدرخانه را در سایر نقاط کشور به عهده می گیرد. سومین شخصیت آخوند یا شیخ الاسلام به معنی عالم طراز اول است که در پایین مسند شاه بعد از صدر بزرگ می باشد. 

  در ایران شش وزیر وجود دارد که آنها را رکن الدوله می نامند یعنی ستونهایی که کشور امپراطوری را سر پا نگاه می دارند و محافظت می کنند. رئیس الوزرا تکیه گاه و نگهبان دولت و صدراعظم کشور و رئیس دولت و مباشر کل مالیه است. 

  ایشیک آقا باشی که مقام خوان را نیز دارد رئیس کل تشریفات و رئیس کل دربار است بهمین مناسبت مجللترین و عالیترین لباسها را می پوشد و ریاست کل افسران مستحفظ شاه نیز بر عهده ی او می باشد. 

  در ایران شش نوع حاکم وجود دارد که عبارتند از:(1- والی  2- بیگلربیگی  3- قول بیگی  4- وزیر   5- سلطان  6- داروغه)  که پادشاه اینها را بزور مطیع و فرمانبردار خود ساخته است ولی حکومت نواحی زیردست آنها را برای خودشان باقی گذارده است. این کشورها عبارتند از: گرجستان -لرستان-هویزه-بختیاری-زیتون اردلان-مازندران-چرکس-هرات-قندهار-کرمان یا ((کارامانی)). والی ها در جلسات هیئت دولت و در مهمانیهای شاه بعد از شش رکن یا وزرای اصلی می نشینند. 

 

    گرجه بناهای ایران از حیث شکل و طرز ساختمان به درستی ابنیه های اروپایی نیست معهذا در آنها لطف و دلپذیری خاصی وجود دارد و هیچ اروپایی نیست که از دیدن قصر شاه و زیبایی آن به شگفت نیامده باشد. قصر شاه در مغرب میدان بزرگی وجود دارد که بشکل مربع مستطیل است و هفتصد قدم طول و سیصد قدم عرض دارد و مردم در این میدان که جالبترین میدان شرق زمین است به خریدوفروش می پردازند.  

  ترکان عثمانی روحانیون خود را وادار می کنند بر روی مناره مساجد بروند و مردم را به خواندن نماز و دعا دعوت کنند ولی ایرانیان می ترسند بر بالای مناره ها ملاها زنهایشان را در منازل و باغهای اطراف تماشا کنند. بایستی زنهای ایرانی فوق العاده چاق باشند یا این ملاها دوربین های عالی داشته باشند تا بتوانند از آنجا زنها را ببیند و تماشا کنند. 

  نوازندگان شاه هر روز هنگام غروب آفتاب بنواختن می پردازند این نوازندگان متجاوز از شصت نفرند که سازهای مختلف را در هم بر هم و لا ینقطع بصدا در می آورند که اینها علامت تشخص و مقامات عالیه می باشند. 

  اروپاییانی که افتخار شرکت در مهمانیهای مجلل ایرانی را داشته اند از هر لحاظ خشنود بوده اند زیرا که همه چیز فراهم بوده است فقط از آن ناراحت می شدند که مجبور بودند غذاهایشان را با دست بخورند زیرا کارد و چنگال بر روی سفره نمی گذاشتند. بستر زاینده رود بسیار وسیع است ولی چون تنها منبعی است که آب دشت اصفهان را تامین می کند بقدری از آن جویبارهای متعدد جدا می کنند که در تابستان آب این رودخانه زیبا خشک می شود. 

  در دربار ایران چهارده هزار مرد جنگی نگهداری می شود که به پنج دسته تقسیم می شوند: 

دسته اول که محافطت در ورودی قصر بر عهده ی آنهاست متشکل از دو هزار مرد جنگی است. 

دسته دوم جزایرچی ها یا جزایراندازها هستند چهار هزار نفرند و حیاط داخل قصر را محافظت میکنند. 

دسته سوم قول ها یا غلامان هستند که رواق بین در اول و در دوم را محافظت می کنند و بتعداد چهار هزار نفر می باشند. 

دسته چهارم که متشکل از دو هزار نفر تفنگدار می باشد در ورودی قصر را محافظت می کنند. 

دسته پنجم (قورسی یساول) متشکل از دو هزار نفر و عهده دار پاسداری اطراف قصر شاه می باشند. 

  

  پادشاه عثمانی وحشتناکترین همسایه ی ایرانیان است. ممالک سلطان عثمانی از دریای سیاه تا بصره در سر حدات ایران قرار دارد بعبارت دیگر ایران از طرف مغرب و جنوب با سلطان عثمانی همسایه است. سلاطین مسیحی که از مدتی قبل علیه سلطان عثمانی با هم متحد شده اند (سالومون سکورکی) را به دربار ایران فرستادند تا با شاه ایران مذاکره کند و به شاه ایران القا کند که تصمیم بگیرد سرزمین شاهنشاهی ایران دوباره به وسعت زمان داریوش کبیر که بر بیست و پنج کشور و ایالت حکومت می کرد را از تصرف سلطان عثمانی درآورد ولی شاه ایران ترجیح داد که قسمتی از مملکتش را از دست بدهد تا اینکه بر خلاف عهدنامه صلحی که با سلطان عثمانی منعقد ساخته بود عمل کند و ممالک دیگر را بتصرف درآورد.  

پدید آور: سانسون 

ناشر: ابن سینا

 تاریخ اثر : ۱۳۴۶ 

پایان