درک میدان در تحقیق میدانی(کنفرانس درس مردم شناسی)

  ۱ـ مشکلات پیدا کردن میدان و راه فرار از آن توسط پژوهشگران: 

انسان شناسان تحقیقات مردم نگاری خود را با ورود به جامعه مورد نظر و شرکت در مراسمات و بررسی رسوم و عادات زندگیشان انجام می دهند . اما مشکل اینست که از میان این همه جامعه 

بسختی می توان یکی را انتخاب کرد و مشکل بزرگتر بعدی اینست که در آن جامعه منتخب کدام وضع را می خواهید بررسی کنید چون در جوامع بزرگ این کار بسیار سخت است و برای مثال اگر بخواهید جامعه افراد مهاجر به تهران را بررسی کنید، نمیدانید که از کجا باید شروع کنید و نمی توانید مرز مشخصی برای میدان تحقیق خود بیابید. 

یک مردم شناس در این شرایط سعی می کندیک گروه خاص یا یک قبیله را بررسی کند که حد و مرز جغرافیایی دارد و بعلاوه بررسی عناصر فرهنگی آنان آسانتر باشد. 

۲ـتعریف سر ادوارد برنت تایلور(taylor) از فرهنگ و کاربرد آن: 

 در معنای وسیع مجموعه ای از باورها ،هنر، اخلاقیات، قانون، رسوم و هر گونه قابلیت و عاداتی است که فرد بعنوان یک عضو از جامعه آنها را فراچنگ خود می آورد. 

با توجه به این تعریف چنان می توان برداشت کرد که در جوامع وسیع این تعریف از فرهنگ مناسب تحقیق نیست زیرا این تعریف برای جوامع به اصطلاح ساده و با حدودات مرزی و فرهنگی کاربرد دارد. اما راه حل برای این کار آنست که به بررسی زمینه های فرهنگی بپردازیم. یعنی اینکه در افراد مهاجر به تهران ما می توانیم آن دسته که برای مثال به شغلی مانند باربری اشتغال یافته اند را مورد آزمایش قرار داد. 

3_تعریف مردم شناسان از جوامع بر حسب تعصبات قومی: 

مردم شناسان برای توصیف جوامع از واژ‍ه هایی همچون ابتدایی، ساده، روستایی، پست ،در حال توسعه و... استفاده می کنند که از روی تعصب صورت می گیرد. هر جامعه ایی، فرهنگی مخصوص به خود دارد و در حقیقت همه ی جوامع متمدن هستند. وقتی صحبت از جامعه ایی ساده می شود منظور آن نیست که عقب مانده و پست هستند می خواهند بگویند که این جوامع پیچیدگی های کمتری دارند و همچنین جمعیت کمتر و اغلب دارای مرزهای جغرافیایی مشخص هستند.آلن هومبرگ در باره ی جامعه سیرینو در بولیوی چنین می گوید: متشکل از پنجاه نفر هستند و بدور از دیگر مردم زندگی می کنند.هر مرد کار شکار را انجام می دهد و با یکی دوتا از دختر ها ازدواج می کند و با همه ی اعضای جامعه در زیر یک پناهگاه زندگی می کنند. سادگی و یکدست بودن این جامعه یعنی اینکه که شناخت و معرفت فرهنگی آن ساده است.نتیجه بررسی محققین از جوامع ساده اینست که معرفت فرهنگی افراد نمایانگر معرفت فرهنگی گروه است. 

 

۴ـ تفاوت در بررسی یک محله و یک جامعه ی ساده: 

برخلاف یک جامعه ی ساده که بررسی آن دشوار نبود در بررسی یک محله، مردم شناس با مشکلات زیادی ربه رو خواهد شد  از جمله اینکه: ساکنان آن محله هرکدام شغل های متفاوتی،سرگرمی های متعددی را دنبال می کنند،به مساجد یا کلیساهای متعددی می روند و به مشکلات راه حل های متفاوتی می دهند ولی دارای زمینه های فرهنگی مشترک خیلی محدود هستند برای مثال همه دستور زبان مخصوص کشوری را که در آن زندگی می کنند را بلد هستند و از آداب اجتماعی مودب بودن و اصول زندگی تبعیت می کنند. ولی این مشترکات نباید ما را از تفاوت ها دور کند. 

در بررسی یک جامعه ساده می بینبم که این جوامع نیز برای آزمایش مردم شناسی خود دارای مشکلات عدیدی هستند برای مثال یک مردم شناس به اسم گریگوری بیستون در یک مطالعه ی اولیه از قبیله یتمول در گینه نو این مساله را بوضوح ثابت کرد. زنان و مردان هر دو در مراسم ناون(naven) شرکت می کردند اما برداشت فرهنگی آنان از آن موقعیت یکسان نبود.نتیجه آنکه در حالی که اکثر انسانشناسان،روی فرهنگ عام تاکید می کنند(که اعضای یک جامعه ساده آنرا بطور مشترک دارا هستند)از تفاوت ها و عدم اشتراک عناصر فرهنگی نیز آگاه بوده و به آن اعتراف می نمایند. 

5_ نقشه ی ادراکی و زمینه های فرهنگی هر فرد: 

هر فرد نسبت به قابلیت ها و میزان توانایاییش میتواند در رشته های گوناگونی اشتغال داشته باشد.مثلا دوست من که هم اینک در رشته ی فیزیک در حال تحصیل است در کارهای مربوط به خیاطی و لباس، دستی دارد و بعلاوه یکی دو سال از زندگیش را به تاکسی رانی گذرانده است. اگر بتوان فرهنگ هر فردی را همچون یک نقشه ی ادراکی بسیار پیچیده ایی در نظر گرفت آنوقت می توان گفت که هرکدام از شغل ها یا زمینه های فرهنگی که دوستم در آن فعالیت داشته قسمتی از این نقشه را تشکیل می دهد و بعبارتی کل زمینه های فرهنگی یک فرد این نقشه را پوشش می دهد.  

 

سوال:آیا اعضای یک گروه در تمام معرفت های فرهنگی با هم مشترک اند:  

برای وضوح جواب مثالی را برایتان ذکر می کنم، یک کلاس را در نظر بگیرید،همانطور که میدانید در اکثر کلاس ها هر دانش آموز از قشر یا طایفه ایی جدا از دیگری می آید بنابر این هرکدام از اعضای این کلاس در ارتباط با اشخاص و دغدغه ها و در نتیجه زمینه های فرهنگی متفاوت با هم هستند و حتی اگر همه از یک تیر و طایفه باشند باز هم هرکس بنا به اقتضا های خانوادگی دارای زمینه های فرهنگی متفاوتی نسبت به دیگری می باشد. 

تفاوت زمینه های فرهنگی با شرایط اجتماعی: 

برای تفهیم این مساله ابتدا دو اصطلاح زمینه ی فرهنگی و موقعیت اجتماعی را برایتان شرح می دهم. الف:زمینه ی فرهنگی،معرفتی است که عمل کننده ها در شرایط اجتماعی از آنها استفاده می کنند.  ب:شرایط اجتماعی، عبارتست از محل فیزیکی،حوادث،اشیا،و افرادی که توسط محقق قابل مشاهده اند. خوب حالا یک مغازه را در نظر بگیرید که برای خرید مواد غذایی تاسیس شده است،این مغازه در حقیقت یک زمینه ی فرهنگی است اما میبینیم که افرادی که به این مغازه می آیند شامل مشتری و یک بازرس بهداشت و احتمالا یک دزد نیز می شوند که هرکدام به شیوه ایی به این مغازه می نگرند و تعریفی متفاوت از آن دارند. 

سوال:آیا مردم می توانند با همدیگر وارد روابط متقابل بشوند در حالی که هرکدام ار آن موقعیت تعریف فرهنگی متفاوتی را دارند؟ 

بله در داداگاه های یک شهر قضات و خلافکاران با اینکه هرکدام دارای اطلاعات فرهنگی متفاوت هستند. آنتونی والاس چنین اظهار کرده است که عدم اشتراک ادراک و شناخت ممکن است برای ادامه ی نظام اجتماعی به اندازه ی اشتراک معارف ضرورت داشته باشد. مثال: در مراحل ساخت یک آپارتمان ابتدا نیاز است که مرحله ی خاکبرداردی انجام گیرد تا زمین آماده ی شناژ شود. از آن طرف کسی دیگر برای پر کردن فضای خالی که در پارکینگ ساختمان بوجود آمده است نیاز به خاکریزی دارد. هرکدام از این دو شخصی که تعریف آنها رفت، توجیهی متفاوت از کار خود دارند اما همکاری آنها در این زمینه نشان می دهد که داشتن روابط متقابل در یک زمینه ملزوم به داشتن تعریفی مشابه از آن زمینه توسط طرفین نیست. 

آیا مطالعه ی زمینه های فرهنگی به فهم مغایرت و تعارضات موجود در جامعه کمک می کند: 

بله عدم اشتراک فرهنگی منشا عدم تفاهم و بوجود آمدن مخالفت هاست که به نوبه ی خود باعث می شود مردم یکدیگر را درک نکنند.برای مثال نیروگاههای اتمی برای تولید سوخت و همچنین تولید برق که لازمه ی زندگی امروزی است ناچارا مقداری مواد زائد و آلاینده در محیط آزاد می کنند و از آن طرف، طرفداران محیط زیست با اهمیتی که به محیط زیست می دهند با این کار نیروگاه مخالفت می کنند و فقط نوع نگرش خود را پیش می گیرند و آن اینکه صاحبان این نیروگاهها فقط به دنبال منافع اقتصادی خودشان هستند و این دو گروه بارها با هم مذاکره می کنند ولی در نهایت هرکدام فقط به نگرش خود اهمیت می دهند و هیچ نتیجه ایی از این مذاکرات بدست نمی آورند. 

برای انتخاب زمینه های فرهنگی کافی است به محیط اطراف خود نگاهی بیندازیم و برای مثال در راه خانه به کارگران ساختمانی و راننده ی تاکسی ها و باغبان ها توجه کنیم و آنها را برای موضوع تحقیق میدانی خود انتخاب کنیم. در زیر چند مثال از زمینه های فرهنگی ذکر می کنم: 

آرایشگاه ... دادگاه تصادفات ... انجمن خیر خواهان ... غسالخانه ... خانه ی بازنشتگان ... پلیس راه و....  

بعضی وقت ها یک مردم شناس تصمیم به بررسی محیط کار خود را دارد،این بعلت آنکه پیدا کردن اطلاع رسان آسان است و بعلاوه در کنار تحقیق می توان وظیفه ی شغلی خویش را نیز ادا کرد کاری آسان تر خواهد بود اما مشکلاتی سد راه هستند که باید در نظر گرفت. برای مثال مردم شناس هیچ کاری را واضح و ثبت شده نمی بیند مثلا ما اگر بخواهیم شخصی از قبیله های سومالی را برگزینیم و از او برای اطلاع رسانی استفاده کنیم براحتی می توانیم تفاوت ها و تشابه ها را تشخیص دهیم اما اینکه بیاییم فقط کارهای روزانه و تکراری را بررسی کنیم قدری مشکل خواهد بود. مشکل مطرح دیگر در این زمینه آن است که در هنگام سوال کردن از اطلاع رسان چون همه ی سوالات دارای جواب های واضح و مشخص می باشند شخص اطلاع رسان گمان می کند که مردم شناس آدم کم عقلی است و خواهد گفت که (این سولات مزرخف چیه که می پرسی؟) 

گاهی اوقات برای انجام یک کار میدانی نیاز است که از ادارات و سازمان های مربوطه اجازه ی بررسی را دریافت کرد درحالی که این کار بسختی انجام می گیرد یا حتی بعضی اوقات غیر ممکن خواهد بود. در این موارد با توجه به شرایط و محل مورد بررسی مردم شناس می تواند با پیدا کردن راهی آسان تر در وقت صرفه جویی کند و کار مردم شناسی خود را انجام دهد.بر ای مثال برای بررسی یک موزه می بایست از سازمانهای فراوانی برای انجام کار مردم شناسی مجوز گرفت در حالی که می توان با آشنا شدن با یکی از مسولان آن موزه کار خود را بسیار آسانتر کرد البته به این معنا نیست که کلا بیخیال مجوز شد اما در شرایط ضروری می توان از این روش ها استفاده کرد. 

                                                          پایان